ابوالقاسم محمود زمخشری

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 6 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(538 -467 ق)، مفسر، محدث، نحوى، متكلم، لغوى و شاعر حنفى معتزلى. ملقب به جاراللَّه. نسبت وى به زمخشر، از آبادیهاى خوارزم است در زمخشر به دنیا آمد. او در ادب و لغت عرب و فقه و حدیث و تفسیر استاد و متكلم معتزلى بود و شعر را بسیار نیكو مى‏سرود. در ضمن مسافرتهاى خود مدت مدیدى در مكه اقامت كرد و به همین مناسبت به جاراللَّه (همسایه‏ى خدا) معروف شد. به بغداد نیز سفر كرد و در آنجا از نصر بن بطر و دیگران حدیث شنید. ادب را از ابومضر محمود بن جریر ضبى اصفهانى و ابوالحسن على بن مظفر نیشابورى فراگرفت و از ابومنصور نصر حارثى و ابوسعد شقانى حدیث روایت كرد است. ابوطاهر سلفى و زینب دختر شعرى از زمخشرى با اجازه روایت كرده‏اند اسماعیل بن عبداللَّه خوارزمى و ابوسعد احمد بن محمود و دیگران از وى اشعارش را نقل كرده‏اند. سرانجام در جرجانیه‏ى خوارزم درگذشت. از آثار متعددش: «الكشاف عن حقایق التنزیل»، در تفسیر قرآن؛ «الامالى»، در نحو؛ «الانموذج»، در نحو؛ «مقدمه الادب»، در لغت؛ «اساس البلاغه»، در لغت؛ «اعجب العجب فى شرح لامیه العرب»؛ «اطواق الذهب»، در مواعظ و خطب؛ «الجبال و الامكنه و المیاه»؛ «دیوان» خطب؛ «دیوان» شعر؛ «دیوان» رسائل؛ «دیوان» تمثیل؛ «الرائض فى علم الفرائض»؛ «روس المسائل»، در فقه؛ «ربیع الابرار»، در ادبیات؛ «سوائر الامثال»؛ شرح «ابیات الكتاب» سیبویه؛ شرح مشكلات «المفصل»؛ «ضاله الناشد»؛ «القسطاس»، در عروض؛ «المجاز و الاستعاره»؛ «متشابه اسامى الرواه»؛ «المستقصى»، در امثال عرب؛ «معجم الحدود»؛ «المفرد و الموتلف»، در نحو؛ «المقامات»، در اخلاق؛ «المنهاج»، در اصول؛ «النصائح الكبار یا كبرى»؛ «النصائح الصغار»؛ «الكلم النوابغ»، در مواعظ؛ «الاحاجى النحویه»؛ «المفصل»، در نحو؛ «الفائق فى غریب الحدیث».[1]